Op 24 maart 2022 organiseerde Provincie Gelderland een online bijeenkomst over het Panorama Gelderse Rivieren. Tijdens een live uitzending ontstond onder leiding van gespreksleider Mark Beumer een boeiend gesprek tussen tafelgasten Peter van ’t Hoog (gedeputeerde water), Lilian van den Aarsen (directeur staf Deltacommissaris), Patrick Gaynor (heemraad waterschap Vallei en Veluwe) en Berno Strootman (tot voor kort Rijksadviseur van het landschap). Het ging over de samenhang tussen alle opgaven, samenwerking en ruimtelijke kwaliteit.  

Peter van ‘t Hoog trapte af door aan te geven dat het Panorama alle opgaven in samenhang bekijkt en de provinciale rol daarbij verheldert. Er is niet genoeg ruimte voor alle opgaven, dus we zullen functies moeten combineren en moeten kiezen. Hij hoopt in de bijeenkomst op reflecties op het Panorama, bijvoorbeeld of er accenten anders moeten of er dingen zijn vergeten.  

Samenhang opgaven en urgentie 

Lilian van den Aarsen wijst op de urgentie om ruimte te maken voor klimaatadaptatie, zoals ook in een recente brief van de Deltacommissaris is verwoord. Dit door slim bouwlocaties te selecteren, bijvoorbeeld op hogere delen, en klimaatbestendig te bouwen. Volgens Berno Strootman dwingt het gebrek aan ruimte om creatief te zijn, opgaven te verbinden met het landschap en geldstromen te bundelen. Dat is niet de makkelijkste weg, maar zo ontstaat wel maximaal maatschappelijk rendement. Voor Patrick Gaynor staat klimaatadaptatie met stip op 1. Het waterschap zorgt dat de dijken voldoen aan bepaalde normeringen, waarbij via gebiedsprocessen steeds gekeken wordt naar meekoppelkansen. Volgens Peter van ’t Hoog helpen de gidsprincipes uit het Panorama om uit de spaghetti van sectorale opgaven te komen. Maar we zijn nog aan het ontdekken wat het betekent om bijvoorbeeld het bodem en watersysteem leidend te laten zijn. Sommige ontwikkelingen zullen dan mogelijk niet kunnen.  

Samenwerking 

Patrick Gaynor werd bevraagt op de Blauwe omgevingsvisie. Het Waterschap merkte bij de ontwikkeling van deze visie dat alle opgaven die op het waterschap afkomen de klassieke waterschapstaken overstegen. Het vraagt een meer open benadering en een aantal waterprincipes helpen daarbij, zoals water en bodem als ordenend principe. Maar het is ook belangrijk dat er een regievoerder is voor complexe ruimtelijke vraagstukken, die oog heeft voor ieders belang, maar in samenspraak tot besluitvorming komt. Volgens Berno Strootman is gelukkig de bestuurlijke cultuur wat aan het veranderen en wordt de roep om meer regie, zeker door de provincies, sterker. De leidende principes in het Panorama helpen, maar het betekent uiteindelijk ook impopulaire besluiten durven nemen met het oog op het algemeen belang. Volgens Peter van ’t Hoog is de provincie bewust van haar rol in de ruimte. Het Panorama geeft daar voor een deel uiting aan. Dat wil nog niet zeggen dat de provincie alle projecten aanstuurt, maar kijkt welke partner het beste daarvoor is geëquipeerd. Lilian van den Aarsen vult aan dat het belangrijk is dat het Rijk de provincies heldere kaders meegeeft; het liefst ook afgestemd binnen de departementen. In de regio moet het gebeuren.  

Ruimtelijke kwaliteit 

In het gesprek over ruimtelijke kwaliteit vindt Berno Strootman het belangrijk dat er een goed huwelijk ontstaat tussen opgaven en gebiedskwaliteiten. Soms zijn de opgaven zo groot dat je een hele nieuwe kwaliteit moet toevoegen, zoals de Spiegelwaal bij Nijmegen. Vanuit de gebiedskwaliteiten kan je op den duur ook kijken naar de afvoerverdeling. De Waal is het “wilde beest”, zeker bij hoog water. Je kan het beest verder opsluiten achter hoge dijken of wat meer de ruimte gaan geven. Ook kun je kijken naar de afvoerverdeling met de IJssel, dat in een natuurlijke rivierdal ligt. En via ontwerpend onderzoek vergelijken wat het betekent voor toekomstige maatregelen. Volgens Lilian van den Aarsen is dit ook een onderwerp voor IRM. Ook wijst ze op het belang van een ontwerpende benadering met diverse overheden en met burgers. Dat is een mooie vervolgstap voor het Panorama.  

Vervolgsessies 

Na de live-uitzending konden kijkers deelnemen aan aparte sessies voor de IJssel, Waal en Nederrijn-Lek. Deze sessies werden bijgewoond door mensen van het ministerie van LNV en IenW, diverse provincies, waterschappen, gemeenten en organisaties als SBB, Gelderse Genootschap, IVN, LTO, KNB, Cascade en Studenten Van Hall Larenstein.