Ontwerpend onderzoek NOVEX faciliteert gesprek tussen Rijk en provincies

Strootman landschapsarchitecten maakt nationale overzichten voor het perspectief landbouw en natuur

Het Rijk heeft onder leiding van oud-minister De Jonge, tussen 2022 en 2024 de nationale ruimtelijke ordening opnieuw op de agenda gezet en geprobeerd alle hierbij betrokken niveaus beter met elkaar te verbinden. Hierbij is ontwerpend onderzoek een belangrijk middel om te komen tot kennisopbouw, visieontwikkeling en onderlinge afstemming. Strootman Landschapsarchitecten werkte samen met Bright & Bura en Studio Bereikbaar & Twynstra Gudde aan het Ontwerpend Onderzoek NOVEX, dat bedoeld is om het gesprek tussen Rijk en provincies over de ruimtelijke opgaven te faciliteren en aan te jagen. Hierin laten we zo eenduidig en begrijpelijk mogelijk zien wat de provinciale uitwerkingen van het eerder gevormde Startpakket betekenen voor het landelijk beeld en voor de uitwerking ervan op de nationale, regionale en lokale schaal.

Locatie

Nederland

Opdrachtgever

Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties

In een reeks verdiepingssessies bespraken we aan de hand van concrete regio’s eerder vastgestelde Hot Topics. Deze werden gebundeld in 3 perspectieven: 1) landbouw en natuur; 2) ordenende netwerken voor energie en (circulaire) economie; 3) leefbare steden en regio’s. Strootman Landschapsarchitecten richtte zich op perspectief 1 met thema’s als ‘zoetwaterbeschikbaarheid en -verdeling’, ‘groen in en om de stad’ en ‘perspectief op de landbouw vanuit een integraal water- en bodemsysteem’. Vervolgens werkten we aan de duiding van de Ruimtelijke Voorstellen die de provincies hadden aangeboden aan het Rijk. Overkoepelend blijkt daaruit dat provincies behoefte hebben aan duidelijkheid op nationaal niveau voor zij tot uitwerking kunnen overgaan. De Ruimtelijke Voorstellen zijn daardoor vooral wensen en nog niet echt voorstellen.

image-part
image-part

Wij onderzochten wat de wensen waren van provincies en hoe deze zich verhielden tot die van het Rijk. Een voorbeeld vanuit het Hot Topic zoetwaterbeschikbaarheid: Provincies willen weten op hoeveel water ze kunnen rekenen voor allerlei functies (zoetwaterverdeling grote rivieren/kanalen/ IJsselmeer). Het Rijk wil juist dat regio’s zelf beter water vasthouden én reserveert tegelijkertijd alvast ruimte voor ingrijpende peilverhoging IJsselmeer. Dit knelt bij provincies. Het is een onderwerp waar een afwachtende houding vanuit de provincies niet helpt, maar ook het volledig delegeren naar de provincies vanuit het Rijk niet helpt. Voor andere onderwerpen, zoals de landbouwtransitie, brachten we landelijk in beeld hoe de provincies dezelfde opgaven op een andere manier aanvlogen: waren ze afwachtend, proactief, of zelfs meer visionair dan het Rijk? Ook brachten we gebieden met opgaven in kaart die provincie-overstijgend waren en meer gekoppeld waren aan een landschap of watersysteem. Zo is de Gelderse Vallei een plek waar één landschap is, maar twee provincies. Afstemming bij de aanpak van opgaven is daar dus nodig.

Het ontwerpend onderzoek resulteerde in een boeiende reflectie op de ruimtelijke voorstellen richting de Nota Ruimte. Het is bedoeld als een herhalend proces, waarbij provincies en Rijk niet één keer bij elkaar zitten, maar juist via ontwerpend onderzoek het onderlinge gesprek blijven faciliteren. Dat zal nodig blijven, aangezien alle partijen de grote hoeveelheid ruimtelijke opgaven aan moeten pakken op een beperkt grondoppervlak. Dit ontwerpend onderzoek was onderdeel van de eerste stap daarin.